Gaia zakończyła swoją spektakularną misję. Dane będą analizowane jeszcze przez dekady

Po 11 latach nieprzerwanej pracy w kosmosie sonda Gaia, należąca do Europejskiej Agencji Kosmicznej (ESA), zakończyła skanowanie nieba. W tym czasie zebrała ponad 3 miliardy obserwacji dotyczących około 2 miliardów gwiazd i innych obiektów, rewolucjonizując nasze rozumienie Drogi Mlecznej i otaczającego Wszechświata. W projekt zaangażowani byli także polscy naukowcy z Obserwatorium Astronomicznego Uniwersytetu Warszawskiego.

Z powodu wyczerpania paliwa Gaia nie może już kontynuować obserwacji na orbicie. W nadchodzących tygodniach odbędą się testy technologiczne, po których sonda zostanie skierowana na tzw. „orbitę emerytalną”.

– Zakończenie zbierania danych to powód do świętowania. Misja przekroczyła wszelkie oczekiwania, działając prawie dwa razy dłużej, niż zakładano i dostarczając więcej odkryć niż Teleskopy Kosmiczne Hubble’a i Webba razem wzięte – podkreśla prof. Carole Mundell, dyrektorka ds. naukowych ESA.

Mapa Drogi Mlecznej

Gaia monitorowała kluczowe właściwości gwiazd i innych obiektów kosmicznych, takie jak pozycje, ruchy, zmiany jasności czy skład chemiczny, tworząc najbardziej szczegółową mapę Drogi Mlecznej. Dzięki temu możliwe było badanie jej struktury, w tym rotacji centralnego pasa galaktyki, wygięcia dysku i rozmieszczenia pyłu międzygwiezdnego.

Maszyna do odkryć

Gaia nie tylko analizowała historię Drogi Mlecznej, ale także odkryła liczne obiekty, od planetoid w Układzie Słonecznym po kwazary i masywne galaktyki. Wśród jej odkryć znalazła się czarna dziura o masie 33 razy większej od Słońca, znajdująca się w gwiazdozbiorze Orła, w odległości poniżej 2 tys. lat świetlnych od Ziemi.

Wkład polskich naukowców

Naukowcy z Obserwatorium Astronomicznego UW, w tym prof. Łukasz Wyrzykowski i dr Milena Ratajczak, mieli kluczowy wkład w sukces misji. Prof. Wyrzykowski współtworzył system Gaia Alerts, który wykrywał tymczasowe zjawiska kosmiczne, a dr Ratajczak badała dane o układach podwójnych z czarnymi dziurami. Polacy przyczynili się również do rozwoju badań społecznościowych, angażując amatorów astronomii w klasyfikację danych.

Przyszłość danych Gaia

Choć misja zakończyła zbieranie danych, ich analiza potrwa jeszcze wiele lat. W 2026 roku planowane jest czwarte wydanie danych (Gaia DR4), obejmujące około 500 TB informacji. Nowe dane umożliwią odkrycie kolejnych planet pozasłonecznych, gwiazd podwójnych i czarnych dziur.

Plan emerytalny sondy

Po zakończeniu testów Gaia zostanie umieszczona na orbicie heliocentrycznej, z dala od Ziemi. Sonda zostanie ostatecznie wyłączona 27 marca 2025 roku. W ramach testów stanie się jasnym obiektem na niebie, widocznym nawet przez mniejsze teleskopy. Miłośnicy astronomii będą zatem mieli okazję do jej obserwacji.

Artykuł Gaia zakończyła swoją spektakularną misję. Dane będą analizowane jeszcze przez dekady pochodzi z serwisu PULS KOSMOSU.